Skala Lokala - Recensies

Jazzmuziek niet op waarde geschat door de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur

Met het advies voor het cultuurplan periode 2017-2020 is de jazzmuziek, net als vier jaar geleden, weer zwaar de lul. De toenmalige gemeenteraad vernietigde, nota bene onder aanvoering van Leefbaar Rotterdam, het onzinnige besluit van de cultuurkamer. Als beloning voor de recente successen en het harde werken van de stichting Jazz International Rotterdam probeert de Raad voor Kunst en Cultuur (RRKC) de enthousiaste organisatie nu opnieuw de nek om te draaien.

Er valt in de cultuursector 75,9 miljoen te verdelen. 2,5 miljoen gaat op voorhand naar het Collectiegebouw van Boymans van Beuningen. Het totaalbedrag van 78,4 miljoen voor kunst en cultuur vormt iets meer dan twee procent van de gemeentebegroting anno 2016. Een even groot bedrag als in de vorige periode en dat is, gezien de grenzenloze bezuinigingswoede van de cultuurbarbaren der Volkspartij, verrassend te noemen. 118 instellingen hebben een aanvraag ingediend, waarvan 43 nieuwkomers. Zij zijn door de RRKC beoordeeld op kwaliteit, vernieuwing en publieksbereik, de driehoek zoals zij dat noemen.

De grote baas van de RRKC is Rento Zoutman, de voormalige pop- en jazzmedewerker van de Rotterdamse Kunststichting. De commissie Muziek (Ensembles & Muziektheater) van de RRKC bestaat verder uit: voorzitter Bram Buijze, Armeno Alberts, Bertine Hobbelman, Marcel Kranendonk, Henk Heuvelmans en Lukas Simonis. De commissie Muziek (podia) bestaat uit: Marianne Toussaint, Arjen Davidse, Frank Veenstra, Frank Verhagen, Henri Oogjen, Odilia Arlaud en Pawan Bhansing.

Het rapport van de RRKC is kritisch: ‘De sector slaagt er nog niet in zijn belofte in te lossen om in gezamenlijkheid een breder publieksbereik te realiseren en alle Rotterdammers te betrekken bij de agenda van de stad. De Raad ziet de veelkleurigheid van Rotterdam niet terug in de organisatie van culturele instellingen.’ Dit is volgens mij al jaren het geval bij het zwaar gesubsidieerde Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Gergiev Festival, het Doelen Ensemble, de Operadagen, de Laurenskerk, Sinfonia Rotterdam en de Rotterdamse cultuurkamer.

De bedrijfsvoering van veel grote culturele instellingen is volgens de Raad ondermaats. Hoeveel de RRKC zelf kost is niet in het rapport te vinden. ‘Het ontbreek de culturele instanties aan een efficiënte samenwerking. Er is weinig innovatie op het gebied van marketing.’ De Raad lanceert in dit verband een aantal begrippen waarvoor zij geen Nederlands synoniem heeft kunnen vinden en waarvan ik de betekenis nog moet opzoeken, zoals beacons, tribal marketing en transmedia storytelling. De honoraria van musici en kunstenaars - salarissen die al relatief laag waren - zijn de laatste jaren sterk gedaald, echter de instellingen moeten dit probleem volgens de RRKC zelf maar oplossen.

De RRKC komt tot een nogal populistische en hilarische omschrijving van de Rotterdamse doelgroepen. Het is in het rapport niet duidelijk waarop de Raad deze indeling baseert. De doelgroepen zijn: Stadse Alleseters (14%), Elitaire Cultuurminnaars (4%), Klassieke Kunstliefhebbers (3%), Actieve Families (6%), Randstedelijke Gemakzoekers (5%), Digitale Kijkers (9%), Kleurrijke Knokkers (34%), Modale Cultuurmijders (25%). Stadse Alleseters, Kleurrijke Knokkers, het lijkt wel Suske en Wiske.

De laatste drie groepen, door de RRKC met een goed Nederlands begrip omschreven als light users, vormen maar liefst 68% van het totaal. De drie groepen medium users beslaan 11% van het totaal en de groep van werkelijke cultuurminnaars in Rotterdam (de heavy users) is, zoals het hoort, 21% groot. Het is een aardige weerspiegeling van de sociaaleconomische status van de Rotterdamse bevolking.

Het goed bedoelde advies van de RRKC om meer Rotterdammers bij cultuur te betrekken zal daaraan weinig veranderen. Het is bovendien hypocriet dat de RRKC een sterk pleidooi voert voor ‘verbinden’, terwijl de overheid bevolkingsgroepen tegen elkaar uitspeelt en de inkomensverschillen laat groeien. Het is een gemiste kans dat de Raad deze trend niet signaleert. In Rotterdam wonen de meeste armen en laagopgeleiden en die hebben eenvoudigweg geen geld voor cultuur.

Maar wat is cultuur? Het gaat uiteindelijk om de poen. Het fenomeen graaicultuur laat de kunstraad wijselijk buiten beschouwing. Volgens de RRKC gaat twintig procent van het verdeelbare budget (15,2 miljoen) naar muziek. Hoe men tot deze verhouding is gekomen, is niet helemaal helder. In hun indeling per discipline ontbreken nogal wat organisaties. Het rapport is gewoonweg niet af. Na de bestudering van het 439 pagina’s tellende stuk laten de afzonderlijke RRKC adviezen de volgende cijfers zien:

Bedragen Muziek en Podia (x 1000 euro)
SKVR (7.471)
RPHO (6.647)
Doelen (4.280)
Luxor (2.496)
Theater Zuidplein (2.347)
LantarenVenster (1.480)
Worm (606)
Hip Hop Huis (570)
Rotterdam Unlimited (410)
Rotown (393)
Motel Mozaique (356)
Opera Dagen (310)
Popunie (297)
Baroeg (288)
Grounds (269)
Gergiev Festival (268)
Music Matters (262)
Bird (225)
De nieuwe lichting (155)
Annabel (145)
Sinfonia Rotterdam (122)
Metropolis (118)
Laurenskerk (103)
North Sea Round Town (95)
Doelen Ensemble (75,5)
Laurenscantorij (66)
Hip Hop in je smoel (60)
Watch that sound (50)
Jeugd Symfonie Orkest (36,5)
Christina Concours (15)
Classic Young Masters (12,5)
Muziekcentrum Noord (-)
Music Generations (-)
Rotterdam Connectie (-)
Opera Minora (-)
Popwaarts (-)
Jazz International (-)
De Machinist (-)
Nacht van de Kaap (-)

De Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur wordt niet gehinderd door enig historisch besef. Met de toelichting op het afwijzen van de aanvraag van Jazz International Rotterdam (JIR) is dat meteen duidelijk. De eerste zin: ‘JIR is uit nood geboren, toen Rotterdam nog niet de jazzstad was die zij nu is.’ Moet men die RRKC nu nog wel serieus nemen? Lees het boek Jazz in Rotterdam, de geschiedenis van een grote stadscultuur. Dan stijgt het bloed naar je hoofd van schaamte om zo’n duur betaalde zin. JIR is de voortzetting van Jazz in Popular dat op zijn beurt de opvolger was van het legendarische jazzcentrum Thelonious, het tweede fulltime jazzpodium in Nederland. Hoezo uit nood? Er waren toen in Rotterdam meer podia waar jazz te beluisteren viel dan nu.

De raad waardeert de inspanningen van JIR die mede hebben geleid tot de ontwikkeling van het Rotterdamse jazzveld. Jazzveld? Wat moet ik mij hierbij voorstellen? Is dat een ambtelijke taalconstructie of is dat een werkelijk bestaand terrein, een domein waar jazz heerst? Dat veld is in ieder geval niet in kaart gebracht door de RRKC. Lees verder: ‘jazz is groot geworden in Rotterdam.’ Hoe durf je dat op te schrijven? Jazz komt uit de Verenigde Staten en de jazz in Rotterdam is absoluut niet groot. Jazz in Rotterdam kent een conjuncturele beweging, die vaak afhankelijk is van economische factoren en geregeld onderhevig is aan de vriendjes van de kunstambtenaren. De jazzmuziek in Rotterdam krabbelt de laatste jaren juist een beetje op.

De jazz is ondanks de overheidsbemoeienissen en dankzij de power van de muzikanten en de gepassioneerde liefhebbers nog steeds manifest in onze stad. De raad vervolgt: ‘de stad is een aantal goedlopende jazzpodia rijker.’ O ja, welke dan? Bird en de Lantaren bestaan al weer een tijdje. Dizzy of zelfs C5 worden helemaal niet genoemd en dan kun je ook nog vraagtekens plaatsen bij het jazzgehalte van die podia. De Raad bestempelt het Rotterdamse jazzpubliek als groot en divers en zeikt vervolgens in het zelfde stuk JIR af omdat hun publiek oud en elitair zou zijn.

Zijn de commissieleden van de RRKC zelf wel eens bij een jazzconcert in Rotterdam geweest? Ik heb ze nog nooit gezien bij een optreden. De uitgesproken waardering van de Raad voor Jazz International Rotterdam vertaalt zich in een negatief advies: de organisatie kan volgens hen bij het grootvuil. Net als het Kid Dynamite Festival op de Kaap. Het is laagdrempelig, sympathiek en draagt bij aan de pluriformiteit van de Rotterdamse festivals, dus het kan de pot op. Het is kwa omvang en bereik te beperkt. Ja duh, om daar iets aan te doen, hadden ze juist de poen nodig! De Nacht van de Kaap: idem dito. Het voegt waarde toe aan het festivalaanbod in Rotterdam. Het is een onderhoudend en multidisciplinair evenement, dus de financiële waardering is zero.

Neem dan de instellingen die wel beantwoorden aan de zogenaamde driehoek van kwaliteit, vernieuwing en publieksbereik. Als er in de Doelen een neger komt, tellen ze hem dubbel. Het vervangen van een vioolsnaar wordt bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest opgevat als vernieuwing en feitelijk klopt dat. Kwaliteit heeft een prijs. Bijna zes miljoen voor een klassiek bandje waarvan de Raad zegt dat hun publiek eenzijdig is samengesteld. Dat is niet vreemd, want ze mogen allemaal gratis met het openbaar vervoer. De Raad wil dat de gemeente 38 euro per RPHO bezoeker bijlegt en dan hebben we het niet eens over hun oefenruimte, de Doelen: 4,2 miljoen uit de Rotterdamse ruif en voor de rest wordt de cultuurtempel landelijk aangevuld. Dit fenomeen staat bekend als het Doelen-effect.

Per bezoeker is de bijdrage voor Motel Mozaique helemaal het toppunt. De Raad wil dat we 44,46 euro per persoon gaan bijleggen voor het festival waar ik nog nooit een neger heb gezien, maar dat kan natuurlijk komen omdat ik de laatste tijd liever bandjes kijk op Metropolis. Volgens het rapport van de Raad kan de programmering van het Metropolis Festival wat meer ‘schuren’. Ze krijgen voor gemiddeld 30 duizend bezoekers 118.000,-. WORM schuurt maar liefst zes ton bij elkaar. Hoeveel bezoekers en wat voor publiek er komt, hoeven ze van de Raad niet te verantwoorden. Ze zijn vernieuwend.

Het Hip Hop Huis weet ook niet precies hoeveel bezoekers ze trekken, maar ze geven voor 570.000,- euro de straatcultuur een plek in de stad. Voor dat geld mogen die hiphoppers zich ook wel eens gaan vernieuwen, vind ik. Misschien moeten zij in de leer gaan bij hun kleine broertje Hip Hop In Je Smoel. Zij schijnen de hiphopcultuur in Rotterdam voor zestigduizend euro te kunnen aanjagen. Het Muziekcentrum Noord mag dat niet, want zij sluiten volgens de RRKC niet aan bij de door de gemeente vastgestelde speerpunten.

Maar, dat is leuk. De gemeente heeft speerpunten vastgesteld. Of heeft de cultuurkamer speerpunten vast gesteld? Wie is er eigenlijk verantwoordelijk voor die speerpunten? Onderwijs lijkt mij in Rotterdam een speerpunt van raketachtige proporties, maar het muziekonderwijs aan vluchtelingen wordt niet gehonoreerd. MuziekGenerations krijgt daarom net als de lessen in Noord geen cent van de Raad. Watch That Sound schijnt wel muziekonderwijs te bieden met een speerpunt. De Raad plaatst vraagtekens bij hun zakelijke aanpak en hun begroting. Uit hun plan blijkt onvoldoende hoe ze de Rotterdamse jongeren willen bereiken, maar ze krijgen wel vijftig ruggen, dus de vermoedens rijzen.

Het initiatief Popwaarts speelt een belangrijke rol in de Nederlandse popmuziek, maar de inhoudelijke noodzaak voor een structurele subsidie is volgens de Raad niet te vinden. Het zal je maar gezegd worden. De meest voor de hand liggende reactie is dan dat de raad nog maar een beetje moet gaan zoeken, maar zo werk dat niet bij die cultuurambtenaren. De Machinist in Delfshaven krijgt ook geen cent voor hun jazzconcerten, want ‘de artistieke kwaliteit voldoet niet’. Hier zien wij een interessant voorbeeld van een fenomeen dat vaker opduikt. Dezelfde band is op het ene podium wel subsidieabel en op het andere niet. Dit verschijnsel tekent de kwaliteit van het door de Rotterdammers betaalde kunstpaneel. Het zou goed zijn als de Raad voor Kunst en Cultuur hun eigen criteria eens op zichzelf loslaat en dan heb ik het niet alleen over cultural governance.

Volgens de Raad moet Rotown actiever op zoek naar nieuw en jonger publiek, maar die mogen volgens mij vanwege de drankwet gewoonweg niet naar binnen. Toch vier ton. North Sea Round Town, en dan zijn we weer bij de jazz, trekt een enorm publiek. Het festival is een belangrijke promotor van de stad en wordt door de Raad overladen met complimenten. Beloning: één euro per bezoeker. Veel minder dan gevraagd. Jazzman en acteur John Buijsman krijgt met zijn Rotterdam Connectie ook het deksel op de neus, want hij speelt te weinig in op de multiculturele setting van Rotterdam. Jazz is multicultureel!

Het Doelenensemble heeft geen beeld van hun publiek, maar toch 75 duizend pietermannen. Het Gergiev Festival bedient vooral blanke hoogopgeleiden (268.000,-). Grounds draagt bij aan de pluriformiteit van de Rotterdamse cultuursector: 130 concerten, 22 duizend bezoekers, kosten 269 duizend euro. Dat is dus twaalf euro per bezoeker. Grounds is met Bird de plek waar een gemêleerd en jong publiek komt. De Nieuw Lichting is een frisse wind in de popsector. Hun festivals op wisselende locaties kosten 155.000,- Dus dat valt mee, want er komen 50 duizend bezoekers op af. Ongeveer evenveel als bij één concert van wijlen Prince.

Het nieuwe podium Annabel krijgt het voordeel van de twijfel. Alhoewel initiatiefnemer Aziz Yagoub zich voorstaat zijn tent zonder subsidie te willen draaien, vraagt hij wel 145.000,- voor de opvolger van de Harbour Jazz Club. De raad honoreert zijn verzoek. Dat is begrijpelijk, want de bandjes van De Baroeg willen daar niet spelen. Het hardrockpodium in Lombardijen gaat verbouwen en men wordt daarin voor bijna drie ton gesteund. Voorwaarde is een tussentijdse evaluatie door de Raad over twee jaar.

Als dat tenminste doorgaat. Het heeft er alle schijn van dat de gemeenteraad in november gehakt maakt van dit onnozele advies en met meer kennis van zaken het belang van jazz in Rotterdam onderschrijft. Burgemeester Ahmed Aboutaleb noemt het North Sea Jazz Festival één van de parels in de culturele kroon van onze stad en die kroon moet wel worden gedragen. Jazzmuziek levert een belangrijke bijdrage aan de culturele dynamiek van de grote stad.

Jazz is anno 2016 een veelkleurig palet van genres en stijlen. Per slot van rekening is de jazzmuziek meer dan honderd jaar oud en kent daardoor een breed publiek. Jazz versterkt de internationale uitstraling van Rotterdam. Het zwalkende beleid van de Raad miskent de grote economische en promotionele betekenis van jazz.

Het advies van de RRKC is ambivalent. Enerzijds prijst men het werk van JIR: de kwaliteit van de programmering is hoogstaand. Met lage organisatiekosten wordt veel verwezenlijkt en de samenwerkingsverbanden zijn goed, maar anderzijds vindt de RRKC dat JIR na vijftien jaar beter opgedoekt kan worden. De Doelen en de LantarenVenster moeten de programmering van JIR maar overnemen.

Hoe en met welke frequentie laat de RRKC in het midden en deze podia krijgen er ook geen cent bij, dus feitelijk wordt er meer dan twee ton bezuinigd op jazz en dat is een schande!